Biegunka to nadmierne oddawanie stolca o zbyt luźnej konsystencji. Choć jej najczęstszą przyczyną są zakażenia wirusowe, to może być indukowana również przez szereg innych czynników. Jakie są inne powody występowania biegunki?

Co to jest biegunka?

Zgodnie z definicją, biegunka to oddawanie płynnego lub półpłynnego stolca minimum 3 razy w ciągu dnia. Niemniej zakres prawidłowej częstości wypróżnień jest dość szeroki — dla 99% populacji krajów rozwiniętych waha się od jednego na trzy dni do trzech stolców dziennie. Najczęściej występującą formą jest biegunka ostra, trwająca do 2 tygodni. Stanowi ona naturalny i fizjologiczny mechanizm obronny naszego organizmu. Jest on indukowany przez szkodliwą treść znajdującą się w przewodzie pokarmowym [1].

Obecnie wyróżnia się trzy podstawowe mechanizmy powstawania biegunki:

1. osmotyczna: występuje, gdy niemożliwe jest wchłanianie z jelita nadmiaru substancji zatrzymujących wodę i tym samym zwiększających objętość stolca;
2. wydzielnicza: spowodowana jest aktywnym wydzielaniem do jelita dużych ilości soli oraz wody;
3. zapalna: jest następstwem uszkodzenia nabłonka jelitowego na skutek procesu chorobowego.

U jednego pacjenta mogą wystąpić jednocześnie nawet 2 lub 3 powyższe mechanizmy [1].

Jakie są przyczyny biegunki?

Najpowszechniejszą przyczyną biegunek są zakażenia wirusowe, głównie przez rotawirusy — stanowią one niemal połowę wszystkich zakażeń przewodu pokarmowego. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, przez spożycie zainfekowanej żywności lub przez bezpośredni kontakt z wirusem [2].

Rzadszą, lecz nie mniej istotną przyczyną biegunek są zakażenia bakteryjne. Głównymi sprawcami są Salmonella, Shigella, Campylobacter oraz enteropatogenne szczepy pałeczki okrężnicy.

Biegunka może wystąpić także jako konsekwencja stosowanej antybiotykoterapii — dotyczy ona niemal 40% pacjentów przyjmujących antybiotyki o szerokim spektrum działania. W trakcie stosowania antybiotyków może dojść do zmian w naturalnej mikrobiocie jelitowej i rozrostu patogennego szczepu bakterii Clostridium difficile. To właśnie ta bakteria jest odpowiedzialna za rozwój poantybiotykowych biegunek. Dodatkowo jej kolonizacja w świetle jelit może być nasilona także w trakcie stosowania leków na nadkwasotę. Kwaśna treść jelitowa uniemożliwia rozwój niektórych bakterii, jednak w momencie, gdy stosujemy leki modyfikujące odczyn w przewodzie pokarmowym, stwarzamy tym samym dogodniejsze warunki do przeżycia i rozwoju bakterii patogennych [3,4].

Inne przyczyny biegunki to m.in.:

• produkty metabolizmu bakterii (tzw. enterotoksyny), obecne np. w lodach i innych produktach mlecznych;
• bardzo rzadko pierwotniaki (Giardia lamblia) lub pasożyty jelitowe;
• choroby, takie jak celiakia i wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• silny stres i emocje;
• biegunki czynnościowe w przebiegu IBS (Zespół jelita drażliwego);
• produkty spożywcze, w przypadku biegunek alergicznych i zaburzeń trawienia [3,5].

Jak leczy się biegunkę?

Biegunka ostra ma charakter samoograniczający się, a jej leczenie jest wyłącznie objawowe. Podstawą terapii jest utrzymanie właściwego nawodnienia i prawidłowego stężenia jonów — głównie sodu i potasu. W związku z tym w trakcie biegunki zaleca się spożywanie dużej ilości płynów, wzbogaconych odpowiednimi solami mineralnymi. Biegunki ostre zazwyczaj kończą się samoistnie i nie wymagają specjalistycznego leczenia [2,3].

W leczeniu biegunki poantybiotykowej można także stosować pomocniczo leki probiotyczne. Udowodnione działanie lecznicze posiadają dwa szczepy:

• bakterie Lactobacillus GG (LGG);
• drożdżaki Saccharomyces boulardii [6].

Bibliografia:

1. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50644,biegunka (dostęp z dnia 03.02.2022)
2. M. Korycka, Sytuacja epidemiologiczna zakażeń rotawirusowych dzieci w Polsce. Przegląd Epidemiol. 2004; 58(4):649–653.
3. A. Rybak, Wytyczne postępowania w ostrej biegunce u dzieci – nowości i zmiany. Standardy Medyczne/Pediatria 2008;5:275–284.
4. D. Wingate, et al., Guidelines for adults on self-medication for the treatment of acute diarrhoea. Alimentary Pharmacology and Therapeutics 2001;15:773–82.
5. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/infekcyjneipasozytnicze/51040,biegunka-infekcyjna (dostęp z dnia 03.02.2022)
6. C. Pérez, Probiotics for the treating acute diarrhea and preventing antibiotic-associated diarrhea in children, Nutr Hosp. 2015,31(1):64-67.