Biegunka może dotknąć osoby w każdym wieku, jednak to dzieci są najbardziej narażone na jej konsekwencje. Jej źródłem są najczęściej zakażenia rotawirusem bądź antybiotykoterapia. Dlaczego biegunka u dzieci jest taka groźna? Jak można ją leczyć?

Biegunka to częsta choroba wieku dziecięcego. Bywa niejednokrotnie przyczyną hospitalizacji, szczególnie niemowląt i dzieci do 2. roku życia. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) biegunkę rozpoznaje się wówczas, gdy dziecko oddaje trzy płynne lub półpłynne stolce na dobę bądź stwierdzono w nich obecność śluzu, ropy lub krwi. Definicja ta jednak nie jest uniwersalna dla wszystkich dzieci — nie dotyczy bowiem tych karmionych naturalnie, gdyż ich stolce fizjologicznie są częstsze i luźniejsze. W związku z tym każde zwiększenie liczby wypróżnień w ciągu dnia i/lub zmiana konsystencji stolca powinno być rozpatrzona pod kątem biegunki [1].

Jakie są przyczyny biegunki?

Najczęstszą przyczyną biegunki u dzieci jest zakażenie wirusowe — same rotawirusy odpowiadają za niespełna połowę zakażeń przewodu pokarmowego. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, poprzez bezpośredni kontakt z wirusem lub przez spożycie zainfekowanej żywności [2].

Zdecydowanie rzadszym czynnikiem wywołującym biegunki są zakażenia bakteryjne — głównie przez Salmonella, Shigella, Campylobacter oraz enteropatogenne szczepy pałeczki okrężnicy. W Polsce najwięcej biegunek infekcyjnych u dzieci występuje w okresie od października do maja.

Biegunka może być także konsekwencją stosowanej antybiotykoterapii. Na biegunki poantybiotykowe cierpi nawet do 40% dzieci przyjmujących leki przeciwdrobnoustrojowe o szerokim spektrum działania.

Niekiedy biegunka może być objawem alergii na konkretny składnik diety bądź nietolerancji pokarmowej [3].

Objawy

Biegunkę u dzieci rozpoznaje się na podstawie ilości i konsystencji stolców. Często towarzyszy jej ból brzucha, uczucie silnego parcia na stolec, wzdęcia, a nawet wymioty i gorączka. Niekiedy w stolcu można zaobserwować krew, ropę lub śluz. W ostrej biegunce, w wyniku utraty znacznej ilości wody i elektrolitów dochodzi do odwodnienia organizmu i wystąpienia zaburzeń elektrolitowych [3].

Niebezpieczeństwo biegunki u najmłodszych

Najgroźniejszym powikłaniem biegunki jest odwodnienie. Z tego też powodu jest ona znacznie groźniejsza dla dzieci, niż dla dorosłych — organizm maluchów procentowo zawiera więcej wody niż organizm dorosłego człowieka. W trakcie biegunki dochodzi do utraty wody i elektrolitów wraz z płynnym stolcem, a jednocześnie ryzyko odwodnienia wzrasta w trakcie wymiotów i gorączki, które są często towarzyszącymi symptomami.

Odwodnienie u dziecka może objawiać się zmniejszoną masą ciała, osłabieniem, płaczem bez łez, suchymi błonami śluzowymi i skórą, rzadkim oddawaniem moczu i zapadniętym ciemiączkiem u niemowląt [1-3].

Jak leczyć biegunkę u dzieci?

Fundamentem leczenia biegunek jest wdrożenie odpowiedniego nawodnienia. Można stosować w tym celu doustne płyny nawadniające (DPN) o obniżonej osmolarności (50/60 mmol/l Na) — preparaty hipoosmolarne przeznaczone dla dzieci to m.in. Orsalit i Floridal. Nawadnianie DPN należy prowadzić w dwóch etapach. Pierwszy z nich — faza rehydratacji — polega na podawaniu płynu w ilości 50-100 ml/kg masy ciała dziecka przez 4 godziny oraz dodatkowo 5-10 ml/kg masy ciała po każdym wymiotach lub stolcu. Drugi etap — faza podtrzymująca — polega na kontynuowaniu leczenia za pomocą DPN w ilości równej zapotrzebowaniu dziecka oraz dodatkowo 5-10 ml/kg masy ciała po wymiotach lub stolcu. Na tym etapie zwraca się szczególną uwagę na żywienie dziecka — można już wrócić do diety sprzed biegunki, niekiedy nieznacznie zmodyfikowanej [1].

W ostatnich latach coraz więcej mówi się o korzystnej roli probiotyków w leczeniu biegunki u dzieci. Niemniej, nie wszystkie szczepy probiotyczne mają udowodnione działanie. W skracaniu czasu trwania biegunki udowodniony efekt mają Lactobacillus rhamnosus GG [LGG] (Lakcid, Dicoflor) oraz Saccharomyces boulardii (Enterol, Dierol). Należy przyjmować 1-2 dawki probiotyku na dobę, przez okres około tygodnia. Dokładne dawkowanie powinien zaordynować lekarz [1,4,5].

W leczeniu ostrej biegunki można zastosować także smektyn dwuoktanościenny, inaczej glinokrzemian. Może on zmniejszyć objętość stolca i skrócić czas trwania biegunki. Niemniej, lek ten nie jest obecnie rekomendowany przez WHO. Może być stosowany przez dzieci powyżej 2. roku życia. Należy podawać 2 saszetki na dobę przez okres 3-4 dni. Na początku leczenia, gdy biegunki są bardziej nasilone, można podwoić dawkę leku [1,6].

U dzieci nie zaleca się stosowania leków hamujących perystaltykę przewodu pokarmowego (loperamid) oraz węgla aktywowanego [1].

Podsumowanie

Biegunka u dzieci najczęściej spowodowana jest infekcją wirusową, a wśród patogenów wywołujących tę dolegliwość wyraźnie przodują rotawirusy. Jedną ze skuteczniejszych metod profilaktyki biegunek rotawirusowych są szczepienia ochronne. Niemniej, gdy dojdzie do rozwoju choroby, wówczas najważniejszym postępowaniem jest zastosowanie hipoosmolatnych doustnych płynów nawadniających. Dodatkowo można wdrożyć probiotyczne szczepy o udowodnionym działaniu przeciwbiegunkowym.

Bibliografia:

1. M. Czerwionka-Szaflarska, et al., Ostra biegunka u dzieci — najnowsze wytyczne, Forum Medycyny Rodzinnej 2009,3(6),431–438.
2. Korycka M. Sytuacja epidemiologiczna zakażeń rotawirusowych dzieci w Polsce. Przegląd Epidemiol. 2004; 58 (4): 649–653
3. Rybak A. Wytyczne postępowania w ostrej biegunce u dzieci – nowości i zmiany. Standardy Medyczne/Pediatria 2008; 5: 275–284
4. Charakterystyka Produktu Leczniczego Lakcid L
5. Charakterystyka Produktu Leczniczego Enterol
6. Charakterystyka Produktu Leczniczego Smecta