Biegunkę definiujemy jako stan, w którym chory oddaje płynne lub półpłynne stolce o zwiększonej objętości co najmniej trzy razy na dobę. W zależności od czasu jej trwania biegunkę można podzielić na ostrą i przewlekłą. Większość ostrych biegunek ma charakter samoograniczający się i wymaga jedynie leczenia objawowego.

Objawy biegunki zwykle ustępują samoistnie w ciągu 5-7 dni. W leczeniu najważniejsze jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia. Zachowanie prawidłowej diety jest również ważnym aspektem, ze względu na przyspieszenie regeneracji po chorobie.

Po pierwsze: nawodnienie

Zapobieganie odwodnieniu, kwasicy metabolicznej i zaburzeniom elektrolitowym jest najważniejszym elementem leczenia ostrej biegunki. O ile to możliwe, płyny powinny być podawane drogą doustną. Wskazaniami do nawodnienia dożylnego są: znaczne odwodnienie (obniżone napięcie skóry, zaburzenia świadomości, przyspieszone tętno), niedrożność porażenna oraz uporczywe wymioty.

Przy odwodnieniu łagodnym należy podać choremu 50 ml płynu na każdy kilogram masy ciała w przeciągu 4-5 godzin, przy odwodnieniu średniego stopnia konieczna do uzupełnienia objętość płynu wynosi 50 – 100 ml na każdy kilogram masy ciała. W aptekach dostępne są bez recepty doustne płyny nawadniające o zmniejszonej osmolarności zawierające glukozę i podstawowe elektrolity (sód, potas, chlor, jony wodorowęglanowe). Nie należy podawać chorym soków owocowych, warzywnych ani napojów gazowanych mogących nasilić biegunkę.

Kleik ryżowy, gotowana marchewka i suchary, a może kilkudniowa głodówka?

Istotnym elementem leczenia ostrych biegunek jest szybki powrót do standardowej diety sprzed okresu choroby. Na początku wstrzymuje się podawanie pokarmów, gdyż najważniejszym celem jest zapobieganie odwodnieniu i utracie elektrolitów. Po początkowym intensywnym podawaniu wyłącznie płynów trwającym ok. 4-5 godzin zaleca się rozpoczęcie żywienia doustnego, pokarm bowiem stymuluje regenerację nabłonka jelitowego. Na tym etapie ważne jest także zapobieganie niedoborom pokarmowym. Dieta oparta na gotowanej skrobi (gotowane warzywa i owoce, kleiki, kisiele) jest lekkostrawna i łatwa do przyjęcia, a także poprawia konsystencję stolca, jednak nie skraca czasu trwania choroby, a jednocześnie jest uboga w inne składniki odżywcze.

Podczas biegunki zaleca się unikanie spożywania potraw o wysokiej zawartości cukru i tłuszczu. Porcje powinny być racjonalnie mniejsze, zaś przyjmowane ze zwiększoną częstotliwością.

Czy warto sięgnąć po probiotyk?

Probiotyki to żywe, niepatogenne organizmy wpływające korzystnie na zdrowie człowieka. Wykazano, że u dzieci suplementacja szczepów Sacharomyces boulardi, Lactobacillus reuteri, Lactobacillus rhamnosus GG i Lactobacillus acidophilus łagodzi i skraca biegunkę o około 1 dzień. Efekty działania bakterii probiotycznych są lepsze w przypadku biegunek wirusowych niż bakteryjnych i pasożytniczych. Jednocześnie nie wykazano znacznych korzyści ze stosowania probiotyków w leczeniu ostrej biegunki u dorosłych, za wyjątkiem biegunek poantybiotykowych.

Biegunka przewlekła a konieczność zmiany nawyków żywieniowych

W przypadku biegunki przewlekłej istotne jest ustalenie i wyeliminowanie jej przyczyny, na przykład biegunka występująca w wyniku nietolerancji laktozy wymaga rezygnacji z mleka i przetworów mlecznych zawierających laktozę. Niezależnie od przyczyny powinno się stosować dietę z ograniczoną ilością produktów bogatych w błonnik. Ponadto warto wyeliminować potrawy ciężkostrawne, smażone, grillowane, wędzone i konserwowane.

Piśmiennictwo:

1. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/biegunka-zalecenia-i-przeciwwskazania-dietetyczne/
2. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-w-ostrej-biegunce-nawodnienie-to-priorytet/
3.  Wasielica-Berger J., Ostra biegunka. Gastroenterologia Kliniczna 2018;10(1):14-22.
4.  Czerwionka-Szaflarska M., Adamska I., Ostra biegunka u dzieci – najnowsze wytyczne. Forum Medycyny Rodzinnej 2009;3(6):431-438.